We wszystkich debatach oraz informacjach prasowych dotyczących kontrowersji wokół S5 przewija się temat konsultacji społecznych. Czym są konsultacje i jaki powinien być ich prawidłowy przebieg?
Przypomnijmy na wstępie wypowiedź Joanny Borkowskiej z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad dla Polskiego Radia Wrocław z marca br.: „Wykonawca tej inwestycji ma czas na optymalizację przepisów. Nie może być tak, że droga która powstaje już jest niezgodna z obowiązującymi przepisami. Nie odbywa się to za plecami mieszkańców. Również w przypadku tych zmian odbyły się konsultacje społeczne i mieszkańcy wzięli w nich udział. Wszystkie wnioski są teraz analizowane.”
W związku z tą wypowiedzią zapytaliśmy GDDKiA o jakich konsultacjach społecznych wspomina oraz kiedy i w jakiej formie miały one przebieg? Warto zauważyć, że na stronie internetowej GDDKiA w zakładce „Konsultacje Społeczne” nie znajdujemy informacji o jakichkolwiek konsultacjach odnoszących się do budowy odcinka Korzeńsko – Widawa. Znajdujemy jednak przykłady innych konsultacji i opisanych m. in. w sprawozdaniu z przebiegu konsultacji społecznych z 2008 r.
Natomiast GDDKiA twierdzi uparcie (informacja z dn. 5.05.2015 r.), że konsultacje jednak się odbyły:
Tzw. Konsultacje społeczne to zapewnienie udziału społeczeństwa w postępowaniu. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji określony jest w Dziale III, Roz. 2, art.33-35 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Organ (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju) wydało Obwieszczenie, w którym zawiadomiło o przystąpieniu do przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Każdy obywatel mógł złożyć uwagi i wnioski w terminie 21 dni od dnia doręczenia obwieszczenia do gmin. Udział społeczeństwa wynikający z przepisów prawa został przez Organ zapewniony.
Pojawia się w związku z tym kilka pytań:
- Czy ww. forma informowania mieszkańców poprzez obwieszczenie jest wystarczająca i zapewnia dotarcie do wszystkich potencjalnie zainteresowanych tematem?
- Czy 21 dni od daty doręczenia obwieszczenia do Gminy jest terminem wystarczającym?
- Czy zmiany zaproponowane przez GDDKiA są na tyle istotne, że konsultacje powinny mieć charakter bardziej zorganizowany np. w postaci spotkania z mieszkańcami?
Przyjrzyjmy się propozycjom na prawidłowy przebieg konsultacji społecznych.
Poradnik Konsultacji Społecznych – ngo.pl
Bardzo klarowne wyjaśnienia dotyczące konsultacji przestawia portal ngo.pl. Zacznijmy od definicji:
Konsultacje społeczne to proces, w którym przedstawiciele władz (każdego szczebla: od lokalnych po centralne) przedstawiają obywatelom swoje plany dotyczące np. aktów prawnych (ich zmiany lub uchwalania nowych), inwestycji lub innych przedsięwzięć, które będą miały wpływ na życie codzienne i pracę obywateli. Konsultacje nie ograniczają się jednak tylko do przedstawienia tych planów, ale także do wysłuchania opinii na ich temat, ich modyfikowania i informowania o ostatecznej decyzji.
- samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku
- samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 roku
- samorządzie wojewódzkim z 5 czerwca 1998 roku.
- działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku.
- informując szeroko o planach władz (np. w lokalnych mediach);
- informując o możliwościach zgłaszania uwag i opinii do tych planów;
- planując i informując o harmonogramie spotkań otwartych lub dedykowanych określonym grupom zainteresowanych instytucji, podczas których będzie można zgłosić uwagi i wymienić opinie;
- organizując spotkania i biorąc udział w spotkaniach dotyczących planów urzędu na zaproszenie osób i instytucji zainteresowanych nimi;
- zbierając opinie wśród specjalistów (m.in. współpracujących z organizacjami);
- zlecając badania społeczne – ich wykonawcami, obok jednostek specjalistycznych (instytutów i firm badawczych) mogą być organizacje społeczne. Badania dostarczają wiedzę, jakie rozwiązania, w jakim zakresie mogą być zaakceptowane przez lokalną społeczność. Ta forma konsultacji, o ile umiejętnie pokierowana, może doprowadzić do bezpośredniego (osobistego) zaangażowania mieszkańców w sporządzanie planów, realizację i kontrolę działań. W dużych miejskich społecznościach jest to proces napotykający czasem spore trudności.
Siedem Zasad Konsultacji – Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
Zgodnie z opracowaniem ekspertów Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji zasady prawidłowo przeprowadzonych konsultacji społecznych powinny obejmować: dobrą wiarę, powszechność, przejrzystość, responsywność, koordynację, przewidywalność oraz poszanowanie interesu ogólnego. Specjaliści pracujący nad Zasadami wyszli z założenia, że w systemie demokratycznym suwerenem są obywatele, którzy sprawują rządy bezpośrednio lub przez przedstawicieli, którym udzielili mandatu w wyborach.
Według Ministerstwa celem konsultacji jest poprawa jakości decyzji i legislacji. Wysłuchanie racji różnych stron pozwala wcześnie wychwycić błędy i stworzyć bardziej wyważone rozwiązania. Decyzje mogą wtedy uwzględniać zróżnicowane potrzeby obywateli, grup, środowisk i instytucji społeczeństwa obywatelskiego. Konsultacje służą artykulacji i wymianie poglądów, a nie prowadzeniu sporów. Konsultacje są kluczowym sposobem włączania obywateli w proces podejmowania decyzji.
Udział obywateli w procesie kształtowania polityk publicznych i rozwiązań prawnych przyczynia się do urzeczywistniania dobra wspólnego postrzeganego w kategoriach jakości życia całej społeczności. Innymi sposobami poznawania i uwzględniania preferencji obywateli w okresie między wyborami są m.in. szeroka debata publiczna, wysłuchania publiczne, badania opinii publicznej i zinstytucjonalizowany dialog obywatelski i społeczny. Konsultacje są inicjowane przez administrację publiczną – rządową i samorządową. Uczestniczenie konsultacjach jest prawem każdego obywatela. Po to, by konsultacje mogły spełniać te funkcje, istotne jest kierowanie się poniższymi zasadami.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wprowadziło już Siedem Zasad Konsultacji w Zarządzeniu Ministra.
Natomiast na stronie internetowej Gminy Wisznia Mała nie znajdujemy dokumentów dedykowanych konsultacjom społecznym. Czekamy w związku z tym na odpowiedź urzędu co do wytycznych w tym zakresie. W odniesieniu do S5 na witrynie Gminy znajdują się jedynie informacje dotyczące rozmów z mieszkańcami w 2008 r. w zakresie opinii na temat drogi ekspresowej S5.
Jaka jest Państwa opinia na ten temat?
Katarzyna Dziwota